รางวัลโนเบลสาขาการแพทย์ปี 2025 เกี่ยวกับระบบภูมิคุ้มกันของมนุษย์

นักวิทยาศาสตร์ชาวอเมริกันสองคนได้แก่ Dr. Mary E. Brunkow และ Dr. Fred Ramsdell รวมถึง Dr. Shimon Sakaguchi ชาวญี่ปุ่น ร่วมกันรับรางวัลโนเบลสาขาการแพทย์ปี 2025 สำหรับการค้นพบเกี่ยวข้องกับ Peripheral immune tolerance ซึ่งเป็นกลไกของระบบภูมิคุ้มกันที่ทำหน้าที่ควบคุมและป้องกันไม่ให้เซลล์ภูมิคุ้มกันโจมตีเซลล์หรือเนื้อเยื่อของร่างกายตนเองที่หลุดรอดจากกระบวนการ central tolerance ในต่อมไทมัส (thymus)

กลไกการป้องกันตัวเองของร่างกาย

โรคภูมิคุ้มกันทำลายตนเอง (Autoimmune disease) สามารถเกิดขึ้นได้เมื่อกลไกป้องกันหลักของร่างกายต่อเชื้อโรค หรือ เซลล์ที (T cells) ทำงานผิดปกติ การค้นพบของนักวิทยาศาสตร์ทั้งสามคนได้วางรากฐานสำคัญสำหรับการทำความเข้าใจถึงอีกวิธีหนึ่งที่ระบบภูมิคุ้มกันควบคุมตัวเองได้ หรือ Peripheral immune tolerance อันเป็นกุญแจสำคัญในการทำความเข้าใจว่าทำไมบางคนถึงเป็นโรคภูมิคุ้มกันทำลายตนเองบางชนิดในขณะที่คนอื่นไม่เป็น

เพื่อป้องกันความเสียหาย ร่างกายจะพยายามกำจัดเซลล์ทีที่ทำงานผิดปกติในอวัยวะน้ำเหลืองที่ตั้งอยู่ในทรวงอกที่เรียกว่าต่อมไทมัส ผ่านกระบวนการ central tolerance

© The Nobel Committee for Physiology or Medicine. Ill. Mattias Karlén

© The Nobel Committee for Physiology or Medicine. Ill. Mattias Karlén

ไทม์ไลน์ของการค้นพบ

• ค.ศ. 1995: การค้นพบเริ่มต้นขึ้นเมื่อ Dr. Shimon Sakaguchi ปัจจุบันเป็นศาสตราจารย์พิศิษฐ์ที่ Immunology Frontier Research Center, Osaka University ประเทศญี่ปุ่น ค้นพบเซลล์ภูมิคุ้มกันกลุ่มที่ไม่เคยรู้จักมาก่อน ซึ่งทำหน้าที่ป้องกันโรคภูมิคุ้มกันทำลายตนเอง

© The Nobel Committee for Physiology or Medicine. Ill. Mattias Karlén

• ค.ศ. 2001: Dr. Mary Brunkow ซึ่งปัจจุบันเป็นผู้จัดการโครงการอาวุโสที่ Institute for Systems Biology, Seattle รัฐวอชิงตัน สหรัฐฯ ร่วมกับ Dr. Fred Ramsdell ซึ่งปัจจุบันเป็นที่ปรึกษาด้านวิทยาศาสตร์ของ Sonoma Biotherapeutics, San Francisco รัฐแคลิฟอเนีย สหรัฐฯ ค้นพบการกลายพันธุ์ที่เฉพาะเจาะจง ที่ส่งผลให้เกิดโรคภูมิคุ้มกันทำลายตนเองร้ายแรงที่เรียกว่า IPEX โดยพวกเขาตั้งชื่อยีนนี้ว่า Foxp3

© The Nobel Committee for Physiology or Medicine. Ill. Mattias Karlén

• ค.ศ. 2003: ศาสตราจารย์ Shimon Sakaguchi สามารถพิสูจน์ได้ว่า ยีน Foxp3 นี้เป็นตัวควบคุมการพัฒนาของเซลล์ที่เขาพบในปี 1995 เซลล์เหล่านี้ปัจจุบันเป็นที่รู้จักกันในชื่อ เซลล์ทีควบคุม (regulatory T cells) ซึ่งมีหน้าที่ตรวจสอบเซลล์ทีอื่นให้แน่ใจว่าจะไม่ทำงานผิดปกติ

การค้นพบนี้เป็นการกระตุ้นการพัฒนาการรักษาทางการแพทย์สำหรับโรคมะเร็งและ โรคภูมิคุ้มกันทำลายตนเอง โดยอาจนำไปสู่การปลูกถ่ายอวัยวะที่ประสบความสำเร็จมากขึ้นด้วย การรักษาเหล่านี้หลายอย่างกำลังอยู่ระหว่างการทดลองทางคลินิก จากการได้รับรางวัลโนเบลในครั้งนี้ นักวิทยาศาสตร์ทั้งสามคนจะได้รับเงินรางวัลมูลค่า 11 ล้าน โครนาสวีเดน หรือเกือบ 1.2 ล้านดอลลาร์สหรัฐ

Mary E Brunkow, Fred Ramsdell และ Shimon Sakaguchi Claudio Bresciani / Getty Images

ที่มา:

Nobel Prize in Physiology or Medicine 2025, www.nobelprize.org/prizes/medicine/2025/press-release/

Americans win Nobel prize in medicine for work on human immune system, www.nbcnews.com/world/europe/nobel-prize-medicine-peripheral-immune-toleranc-rcna235832