สุริยุปราคา (Solar eclipse) ปรากฏการณ์ธรรมชาติที่โลก ดวงจันทร์ และดวงอาทิตย์โคจรมาเรียงอยู่ในแนวเดียวกัน โดยดวงจันทร์เคลื่อนที่มาบดบังแสงดวงอาทิตย์ที่ส่องมายังโลกบางส่วนหรือทั้งหมด ทำให้ท้องฟ้ามืดลง โดยสุริยุปราคาเป็นปรากฏการณ์ธรรมชาติที่เกิดขึ้นเป็นครั้งคราวเท่านั้น เนื่องจากวงโคจรของดวงจันทร์มีลักษณะเป็นวงรี ทำให้บางครั้งมีระยะห่างใกล้ไกลจากโลกแตกต่างกัน และทำให้เกิดสุริยุปราคาขึ้นในลักษณะที่ต่างกันออกไป โดยสุริยุปราคามีทั้งหมด 4 ประเภท ได้แก่
สุริยุปราคาเต็มดวง (Total solar eclipse) เกิดขึ้นเมื่อดวงจันทร์โคจรเข้าใกล้โลก ทำให้คนเราเห็นดวงจันทร์มีขนาดใหญ่เท่ากับดวงอาทิตย์ และเมื่อดวงจันทร์เคลื่อนที่ผ่านระหว่างดวงอาทิตย์และโลก ดวงจันทร์จะบดบังดวงอาทิตย์โดยสิ้นเชิงในช่วงระยะเวลาสั้นๆ สุริยุปราคาเต็มดวงเป็นสุริยุปราคาประเภทเดียวที่คนเราสามารถถอดแว่นดูได้ในขณะที่คราสกันสนิท
สุริยุปราคาแบบวงแหวน (Annular solar eclipse) เกิดขึ้นเมื่อดวงจันทร์โคจรไกลจากโลก ให้ดวงจันทร์ที่เห็นนั้น มีขนาดเล็กกว่าดวงอาทิตย์ เมื่อดวงจันทร์เคลื่อนที่ผ่านระหว่างดวงอาทิตย์และโลก ทำให้ไม่สามารถบดบังดวงอาทิตย์ได้ทั้งหมด จึงเห็นดวงอาทิตย์มีลักษณะเป็นวงแหวน
สุริยุปราคาบางส่วน (Partial solar eclipse) เกิดขึ้นเมื่อดวงจันทร์เคลื่อนที่ผ่านระหว่างดวงอาทิตย์และโลก แต่ทั้งนี้ ดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์ และโลกไม่ได้เรียงตัวกันอย่างสมบูรณ์ มีเพียงบางส่วนของดวงอาทิตย์เท่านั้นที่จะถูกบดบัง ทำให้เห็นดวงอาทิตย์มีรูปร่างเป็นเสี้ยว ในช่วงที่เกิดสุริยุปราคาเต็มดวงหรือวงแหวน ผู้คนที่อยู่นอกเส้นทางของคราสแบบเต็มดวง จะเห็นเป็นสุริยุปราคาบางส่วน
สุริยุปราคาแบบผสม (Hybrid solar eclipse) เมื่อดวงจันทร์ที่เราเห็นกับดวงอาทิตย์มีขนาดใกล้เคียงกันมาก ทำให้ผู้คนบางพื้นที่สามารถเห็นสุริยุปราคาเต็มดวงและบางพื้นที่สามารถเห็นสุริยุปราคาแบบวงแหวน
ปรากฏการณ์สุริยุปราคาในสหรัฐอเมริกา
ในสหรัฐอเมริกา สุริยุปราคาเต็มดวงครั้งสุดท้ายเกิดขึ้นในเดือนสิงหาคม 2560 ซึ่งนับได้ว่าเป็นการเกิดสุริยุปราคาเต็มดวงครั้งยิ่งใหญ่ที่พาดผ่านตั้งแต่ชายฝั่งตะวันตกจนถึงตะวันออกของประเทศ เป็นครั้งแรกในรอบเกือบ 100 ปีที่คนทั่วทั้งประเทศสหรัฐฯ สามารถเห็นสุริยุปราคาในครั้งนั้นได้ โดยปกติแล้วสุริยุปราคาเต็มดวงเกิดขึ้นทุกๆ 1-3 ปี แต่มักจะมองเห็นได้จากขั้วโลกหรือจากกลางมหาสมุทร สำหรับสุริยุปราคาเต็มดวงครั้งต่อไปที่จะสามารถเห็นได้ทวีปอเมริกาเหนือ จะเกิดขึ้นคือในวันที่ 8 เมษายน 2567 และหลังจากนั้น จะต้องรอนานถึง 20 ปีจึงจะสามารถเห็นสุริยุปราคาเต็มดวงได้อีกครั้ง โดยเส้นทางของสุริยุปราคาเต็มดวงที่จะเกิดขึ้นในปีหน้านี้ จะเริ่มต้นจากมหาสมุทรแปซิฟิกตอนใต้ เข้าสู่เม็กซิโก โดยจุดแรกที่คาดว่าจะเห็นคือชายฝั่งแปซิฟิกของเม็กซิโกในเวลาประมาณ 11:07 น. ตามเวลาท้องถิ่น หลังจากนั้น พาดผ่านสหรัฐฯ โดยผ่านจากเท็กซัส โอคลาโฮมา อาร์คันซอ มิสซูรี อิลลินอยส์ เคนทักกี อินดีแอนา โอไฮโอ เพนซิลเวเนีย นิวยอร์ก เวอร์มอนต์ นิวแฮมป์เชียร์ และเมน จากนั้นจะเข้าสู่ทางตอนใต้ของมณฑลมอนแทรีโอ และเดินทางต่อผ่านมณฑลควิเบก นิวบรันสวิก เกาะปรินซ์เอดเวิร์ด และเคปเบรตัน สุริยุปราคาจะออกจากทวีปอเมริกาเหนือที่ชายฝั่งมหาสมุทรแอตแลนติกของมณฑลนิวฟันด์แลนด์และแลบราดอร์ ประเทศแคนาดา เวลา 17:16 น. ตามเวลาท้องถิ่น
ปรากฏการณ์ในช่วงการเกิดสุริยุปราคาเต็มดวงมี 4 ช่วงหลัก ได้แก่
Partial stage เมื่อดวงจันทร์เริ่มบดบังดวงอาทิตย์ ใช้เวลาประมาณ 70 - 80 นาที
Baily’s beads เป็นช่วงที่ดวงจันทร์เคลื่อนตัวมาบังดวงอาทิตย์เกือบสนิท และเกิดเป็นแสงสว่างบริเวณขอบดวงจันทร์ ที่มีลักษณะคล้ายสร้อยลูกปัด เนื่องจากแสงของดวงอาทิตย์ลอดผ่านช่องเขาหรือหุบเหวตามบริเวณขอบของดวงจันทร์
Diamond ring เป็นลำแสงสุดท้ายก่อนการบดบังกันสนิท และก่อนออกจากคราส ปรากฏการณ์นี้เกิดขึ้นเพียงช่วงเวลาสั้นๆ ไม่กี่วินาทีเท่านั้น เนื่องจากแสงจากดวงอาทิตย์ผ่านแอ่งขนาดใหญ่บนพื้นผิวดวงจันทร์ ทำให้แสงที่ลอดผ่านออกมามีลักษณะแสงสว่างจ้ากว่าส่วนอื่นๆ มีลักษณะคล้ายหัวแหวนเพชร
สุริยุปราคาเต็มดวง (Total Solar Eclipse) เป็นช่วงที่ดวงจันทร์บดบังดวงอาทิตย์ทั้งหมด ท้องฟ้ามืดมิดและดวงอาทิตย์ปรากฏเป็นดวงสีดำเรืองรอง โดยเฉลี่ยแล้วจะเกิดขึ้นเพียงไม่กี่นาทีเท่านั้น หลังจากนั้น ดวงจันทร์จะเริ่มเคลื่อนตัวออก กระบวนการจะวนซ้ำแบบย้อนกลับ และคราสจะสิ้นสุดลง
นอกเหนือจากสุริยุปราคาเต็มดวงที่ชาวอเมริกันมีโอกาสที่จะได้เห็น ก่อนที่จะต้องรอคอยปรากฏการณ์ในครั้งต่อไปอีก 20 ปีนั้น ในปลายปีนี้ จะเกิดปรากฏการณ์สุริยุปราคาแบบวงแหวน ที่จะพาดผ่านอเมริกาเหนือ กลาง และใต้ในวันที่ 14 ตุลาคม 2566 หลังจากนั้นจะต้องรอคอยนาน 16 ปีถึงจะเห็นปรากฏการณ์นี้จะในพื้นที่ทวีปอเมริกาอีกครั้ง โดยสุริยุปราคาแบบวงแหวนในปี 2566 นี้ จะเริ่มเห็นจากรัฐโอเรกอน เวลา 09:13 น. ตามเวลาท้องถิ่น หลังจากนั้นเข้าสู่แคลิฟอร์เนีย เนวาดา ยูทาห์ นิวเม็กซิโก และสิ้นสุดที่รัฐเท็กซัส เวลา 12:03 น. ตามเวลาท้องถิ่น หลังจากนั้นจะเข้าสู่เม็กซิโก อเมริกากลาง ผ่านกัวเตมาลา เบลีซ ฮอนดูรัส นิการากัว ปานามา และเข้าสู่อเมริกาใต้ที่โคลอมเบีย ผ่านทางตอนเหนือของบราซิลก่อนจะสิ้นสุดเมื่อพระอาทิตย์ตกดินในมหาสมุทรแอตแลนติก
ที่มา